Επιταγές:Το Ελληνικό sub prime

Καταρχάς θα ήθελα να πω με μια μικρή ιστορία. Αυτά που θα σας πω είναι πραγματικά γεγονότα και συνέβησαν σε ένα πολύ φιλικό μου πρόσωπο.

Πριν από 20 χρόνια περίπου ήμουν φοιτητής στις ΗΠΑ. Ένα καλοκαίρι λοιπόν ήρθα στην Ελλάδα για διακοπές και πήγα να δω ένα φίλο μου μόλις είχε ανοίξει ένα κατάστημα στο Μαρούσι.

Αυτό το κατάστημα ήταν ας πούμε ένα μικρό Praktiker. Πούλαγε εργαλεία και άλλα παρεμφερή πράγματα.

Αυτό το κατάστημα ήταν αρκετά εντυπωσιακό (για την εποχή του). Πάνω από 200 τμ στο κέντρο του Μαρουσίου και τίγκα στο εμπόρευμα.

Ρώτησα λοιπόν τον φίλο μου που βρήκε τα λεφτά, διότι ήξερα ότι δεν είχε τέτοια οικονομική επιφάνεια.

”Κοίτα μου λέει, έχω υπογράψει επιταγές. Θα γυρίσω το εμπόρευμα 2-3 φόρες μέσα στο χρόνο και ουσιαστικά με το κέρδος θα εξοφλήσω τις επιταγές και μετά θα είμαι καθαρός!!”

Είσαι σίγουρος του λέω;

”Ναι μου λέει, έτσι γίνονται τα πράγματα στην Ελλάδα, δεν το ήξερες;”

Τέλος πάντων, δεν πέρασε πολύ καιρός, άνοιξαν και δεύτερο κατάστημα στη Δροσιά!! Το μαγαζί αυτό ήταν επίσης τίγκα στο εμπόρευμα και επίσης πάνω από 200 τμ.

Μετά από μερικούς μήνες (για πολλούς και διάφορους λόγους) τα πράγματα δεν πήγαν καλά. Οι επιταγές έτρεχαν και οι υποχρεώσεις βουνό. Τελικά δεν ήταν τόσο εύκολο να γυρίσει το εμπόρευμα 2-3 φορές για να ξεχρεώσει και ήρθε η καταστροφή.

Μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα τα καταστήματα και τα δυο έκλεισαν. Άρχισαν τα δικαστήρια. Σταμάτησε να απαντάει τα τηλέφωνα και πέρασαν αρκετά χρόνια μέχρι να ξεμπλέξει.

Ο ίδιος αλλά και πολλοί από τους προμηθευτές του πήραν χασούρες από αυτή την υπόθεση. Τα Ελληνικά δικαστήρια απασχοληθήκαν αρκετές φορές και γενικά απασχολήθηκαν δικηγόροι, λογιστές και όλη η κρατική μηχανή για να μπορεί ο φίλος μου αλλά κι όλοι οι άλλοι εμπλεκόμενοι να ξεμπλέξουν.

Όλα αυτά θα μπορούσαν να μην γίνουν, αν ο φίλος μου δεν είχε ένα μπλοκάκι επιταγών και αν η αγορά δεν δεχόταν τις επιταγές λες και ήταν πραγματικό χρήμα.

Τι σημαίνει να κόβει κάποιος μια μεταχρονολογημένη επιταγή;

Σημαίνει ότι αποκτά τις ίδιες εξουσίες με την κεντρική τράπεζα. Μπορεί δηλαδή να δημιουργεί χρήμα από το πουθενά. Για μια εισαγωγή, διαβάστε το άρθρο με τίτλο:

Πως δημιουργείτε το χρήμα - http://www.market-talk.net/index.php/essay/article/3339/

Γιατί είναι επικίνδυνο να δημιουργούν όλοι οι πολίτες χρήμα από το πουθενά;

Θυμηθείτε τι είπαμε για αυτή την κρίση όταν άρχισε. Ένας από τους λόγους που η αγορά κατάφερε να κοροϊδέψει τις κεντρικές τράπεζες και να δημιουργηθεί πολύ περισσότερη μόχλευση από ότι το σύστημα μπορούσε να αντέξει είναι ο εξής.

Οι τράπεζες σε συνδυασμό με το Shadow Banking system, δημιούργησαν πάρα πολλές πιστώσεις, που ήταν off balance sheet (εκτός ισολογισμών)!

Με λίγα λόγια, δημιούργησαν υποχρεώσεις που δεν μπορούσαν να εντοπίσουν τα ραντάρ των κεντρικών τραπεζών και νομισματικών αρχών, με αποτέλεσμα, να δημιουργηθεί πολύ περισσότερη μόχλευση από ότι μπορούσε το σύστημα να αντέξει. Όλα πήγαιναν καλά και ωραία για αρκετά χρόνια, μέχρι τη στιγμή που κάτι έσπασε (στην προκειμένη περίπτωση οι τιμές των ακινήτων).

Όταν όμως έσπασε η αλυσίδα, τότε όλο το σύστημα κατέρρευσε, διότι δεν είχε φτιαχτεί για να μπορεί να αντέξει τόση μόχλευση.

Στην περίπτωση του Shadow Banking system, η αλυσίδα έσπασε όταν έπεσαν οι τιμές των ακινήτων, στην περίπτωση των μεταχρονολογημένων επιταγών στην Ελλάδα, το σύστημα θα καταρρεύσει με την τωρινή ύφεση.

Κάτι παρόμοιοι γίνεται και με τις επιταγές.

Κανείς δεν ξέρει πόσες είναι οι επιταγές στην αγορά. Μπορεί οι τράπεζες να έχουν κάποια νούμερα όσο αναφορά πόσες είναι οι επιταγές που έχουν προεισπραχτεί, αλλά τα πραγματικά νούμερα (και οι πραγματικές υποχρεώσεις της αγοράς) δεν είναι δυνατόν να μάθαμε ποτέ, διότι όλες αυτές οι επιταγές είναι off balance sheet items όσο αναφορά τα δάνεια στο σύστημα.

Οι μεταχρονολογημένες επιταγές δεν είναι τίποτα άλλο από ένα Ponzi scheme τύπου Madoff

Υπογράφει κάποιος μια επιταγή, την δίνει στον άλλο και ο άλλος σε κάποιον άλλο και πάει λέγοντας. Αν κάπου σπάσει η αλυσίδα, τότε κανείς δεν πληρώνετε και όλοι θα έχουν χασούρες.

Γιατί οι μεταχρονολογημένες επιταγές είναι επικίνδυνες και κάνουν κακό στην οικονομία;

Πέραν του ότι κανείς δεν ξέρει πόσες είναι οι πραγματικές πιστώσεις στην οικονομία, οι μεταχρονολογημένες επιταγές προκαλούν στρεβλώσεις στην αγορά.

Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος με ένα άσχημο πιστωτικό μητρώο (η και κάποιος απατεώνας) να υπογράψει μια επιταγή και πότε να μην την πληρώσει.

Από την άλλη (όπως στην περίπτωση του φιλικού μου προσώπου), μπορεί κάποιος να αρχίσει να γραφεί επιταγές και ξαφνικά να βρεθεί να ανταγωνίζεται αυτόν που είναι χρόνια μέσα στην αγορά, με μηδέν κεφάλαια και να πουλάει με αθέμιτο ανταγωνισμό.

Οι μεταχρονολογημένες επιταγές επίσης ανεβάζουν πολύ τη μόχλευση στην οικονομία. Αυτό προκαλεί άνοδο πολλών assets σε επίπεδα που δεν θα έπρεπε. Ναι μεν στην αρχή υπάρχει μια τεχνική άνοδος της οικονομικής ευημερίας, αλλά σύντομα όλα αυτά τα χρέη (οι πιστώσεις) πρέπει να αποπληρωθούν. Με αποτέλεσμα να περάσουμε μια περίοδο μεγάλης πτώσης σε πολλά assets, με αποτέλεσμα τα assets αυτά να αξίζουν πολύ λιγότερα από τις πιστώσεις και το όλο σύστημα να καταρρεύσει … κυρίως της μόχλευσης (ότι δηλαδή έχει γίνει με τις τράπεζες ανά τον κόσμο όλο).

Σε αντίθεση όμως με τον επίσημο τραπεζικό δανεισμό, κανείς δεν ξέρει πόσες είναι οι πιστώσεις (και το χρήμα που έχει δημιουργηθεί) από αυτό το Ελληνικό Shadow Banking system.

Οι επιταγές προκαλούν και άλλα προβλήματα. Λόγου ότι δεν εμφανίζονται σε επίσημα στατιστικά, κάνουν αδύνατη τη δουλειά της τράπεζας της Ελλάδος. Επίσης, δεν είναι δυνατόν να δημιουργηθεί μια σωστή βάση δεδομένων για την καταγραφή των επιχειρήσεων αυτών που είναι κακοπληρωτές. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ότι δεν μπορεί να λειτουργήσουν σωστά οι τράπεζες, διότι δεν έχουν κάποιο επιχειρηματικό πιστωτικό μητρώο, βάση του οποίου θα μετριάζουν το ρίσκο τους όταν κάνουν δάνεια.

Που σημαίνει, οι τράπεζες βασίζονται σε asset based loans και όχι τόσο στην ικανότητα πληρωμής της επιχείρησης βάση των ταμειακών της ροών κτλ.

Για να χρηματοδοτήσει απαιτήσεις σωστά (factoring), μια τράπεζα θα πρέπει να έχει μια συνολική εικόνα της επιχείρησης. Πως είναι όμως δυνατον να εχει μια τραπεζα μια σωστη οικονα όταν ο ιδιοτκτης εχει υπογχραψει ένα σωσρο επιταγες εδώ και εκει; Πως είναι δυνατον να εχει η τραπεζα την σωστη οικονα για να μπορει να κανει χρηματοδοτηση μετραζοντας το ρισκο; Η απαντηση είναι ότι δεν μπορει. Για αυτό τον λογο οπου μπορουν οι τραπεζες

Το πιο ανησυχητικό από όλα με τις επιταγές που έχω διαβάσει είναι το ακόλουθο σχόλιο:

“http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=12336&subid=2&tag=12734&pubid=6513108

Mάλιστα πρόσφατα δέχθηκα ένα τηλεφώνημα από ένα μεγάλο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα της χώρας με το οποίο συνεργάζομαι για περισσότερα από 20 χρόνια και μου πρότειναν να μου δώσουν πίσω τις επιταγές που τους είχα παραχωρήσει από άλλους συναδέλφους μου και να τους εξοφλήσω με μετρητά ή αν δεν έχω τη δυνατότητα αυτή τότε για να συνεχίσω να έχω πλαφόν στη συγκεκριμένη τράπεζα θα έπρεπε να μου δεσμεύσουν κάποιο ακίνητο!».”

Ρώτησα ένα φίλο μου που είναι στην αγορά (καμία σχέση με την αγορά αυτοκινήτων) και μου επιβεβαίωσε το ίδιο πράγμα. Το ότι δηλαδή οι τράπεζες τους παίρνουν όλους τηλέφωνο και ζητάνε ενεχυρίαση ακινήτου σε περίπτωση που ο πελάτης θέλει να συνεχίσει να έχει πλαφόν.

Αυτό θα προκαλέσει τρομερη ασφυξία από τη μια πλευρά και από την άλλη, θα πετάξει έξω από την αγορά πάρα πολλούς (κυρίως τους τζαμπατζήδες και αεριτζήδες αλλά και λίγους νοικοκύρηδες). Το πιο σημαντικό είναι όμως ότι οι ακάλυπτες επιταγές θα αυξηθούν ακόμα περισσότερο και θα φτάσουν σε επίπεδα που δεν μπορούμε να φανταστούμε.

Αυτό σημαίνει ότι τα κανόνια στην αγορά (κυρίως του λιανικού εμπορίου) θα μεγαλώσουν και θα δούμε σύντομα πράγματα που δεν πιστεύουμε.

Πόσες άραγε είναι οι επιταγές στην αγορά;

Από ότι καταλαβαίνω, κανείς δεν ξέρει. Το μόνο νούμερο που έχω δει είναι στην εφημερίδα Καθημερινή (διαβάστε το διότι έχει ενδιαφέρον):

“
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_economy_1_22/02/2009_304449

«Αφανής» δανεισμός 300 δισ. ευρώ

Στον τρίτο όροφο μιας τράπεζας υπάρχουν στοιβαγμένοι φάκελοι που σχηματίζουν βουνά. Το τραπεζικό στέλεχος που μας «ξενάγησε» ανέφερε ότι περιείχαν μεταχρονολογημένες επιταγές επιχειρήσεων - από πολύ μικρών έως πολύ μεγάλων και πολυεθνικών. «Τρομάζω με την ιδέα να αρχίζουν να «σκάνε» ακάλυπτες μέσα σε αυτούς τους φακέλους. Οι περισσότερες επιταγές πληρώνονται ύστερα από τέσσερις μήνες, αλλά πολλές ύστερα και από έντεκα μήνες. Η τράπεζα, όμως, έχει καταβάλει ήδη τα χρήματα και περιμένει να πληρωθεί από τις επιταγές την ημερομηνία που αναγράφουν».

Το μέγεθος του προβλήματος

Αν διαταραχθεί έστω και ένας κρίκος της αλυσίδας αυτής, τότε κινδυνεύει να ξεσπάσει ένα ντόμινο επισφαλειών, που μπορεί να τινάξει το σύνολο της ελληνικής οικονομίας στον αέρα. Αρκεί, ενδεικτικά, να αναφερθούν μερικά χαρακτηριστικά μεγέθη:

- Ετησίως διακινούνται και πληρώνονται επιταγές συνολικής αξίας 360 δισ. ευρώ.
- Οι ελληνικές επιχειρήσεις περιμένουν πληρωμές από πελάτες άνω των 70 δισ. ευρώ.
- Οι επιχειρήσεις με τη σειρά τους χρωστούν στους προμηθευτές τους περισσότερα από 40 δισ. ευρώ.

Σημειώνεται ότι πέραν των 360 δισ. ευρώ, υπάρχουν και άλλα περίπου 120-130 δισ. ευρώ που αφορούν άλλου είδους επιταγές, όπως τραπεζικές κ.ά. που δεν μπορούν να περιληφθούν στις «υποψήφιες» για μεταχρονολογημένες.”

Με λίγα λόγια, αν σπάσει η αλυσίδα (ένα σίγουρο στοίχημα θα έλεγα) έχουν να κλάψουν μανούλες. Μιλάμε για μια πιστωτική φούσκα 1,5 φορές (ανάλογα τι μετράς) πάνω από το ΑΕΠ. Ούτε κατά προσέγγιση δεν ήταν τόσο μεγάλη η πιστωτική φούσκα στην αγορά ακινήτων της Αμερικής και Ευρώπης.

Είναι νόμιμες οι μεταχρονολογημένες επιταγές;

Στον Αγγλοσαξονικό κόσμο δεν υφίσταται καν η έννοια της μεταχρονολογημένης επιταγής. Αν κάποιος μεταχρονολόγηση μια επιταγή, το πιο πιθανό είναι η τράπεζα να την εξαργυρώσει, διότι οι υπάλληλοι δεν κοιτάνε ποτέ την ημερομηνία. Μια επιταγή είναι πληρωτέα με την εμφάνιση!!!

Επίσης, οι μεταχρονολογημένες επιταγές δεν αναγνωρίζονται νομικά. Αν κάποιος θέλει να δηλώσει σε κάποιον ότι του χρωστάει λεφτά, τότε θα πρέπει να χρησιμοποίηση τον μηχανισμό του promissory note (το λεγόμενο γραμμάτιο), η να χρησιμοποιήσει τραπεζικό δανεισμό. Οι τράπεζες του εξωτερικού δεν αναγνωρίζουν μεταχρονολογημένες απαιτήσεις υπό τη μορφή επιταγής.

Ακόμα και στην Ευρώπη, υπάρχει directive όπου λέει ότι όλες οι εμπορικές απαιτήσεις πρέπει να καθορίζονται εντός 60 ημερών. Όπως όμως και με πολλά άλλα, στην Ελλάδα έχουμε αποφασίσει ότι δεν θέλουμε να εφαρμόσουμε την νομοθεσία.

Προσωπικά αμφιβάλω αν η χρηματοδότηση από τις τράπεζες των μεταχρονολογημένων επιταγών είναι μια νόμιμη πράξη ακόμα και βάση του Ελληνικού δικαίου. Ναι μεν είναι ένα καθεστώς που λειτουργεί, αλλά αμφιβάλω αν υπάρχει νομοθεσία περί μεταχρονολογημένων επιταγών.

Άρα όσο αναφορά το αν υπάρχουν μεταχρονολογημένες επιταγές σε άλλες δυτικές χώρες, η απάντηση είναι όχι δεν υπάρχουν.

Μεταχρονολογημένες επιταγές όμως υπάρχουν σε υποανάπτυκτες χώρες όπου δεν είναι ανεπτυγμένες οι τράπεζες. Τουρκία, Ταϊλανδή, Ιράν και πολλές άλλες χώρες χρησιμοποιούν την μεταχρονολογημένη επιταγή σαν αντικατάσταση του τραπεζικού δανεισμού. Μάλιστα, το Ιράν ίσως έχει το μεγαλύτερο πρόβλημα από όλες τις οικονομίες όσο αναφορά αυτό το θέμα.

Κατάληξη

Εκτιμώ ότι η μεγαλύτερη πρόκληση κοιτάζοντας μπροστά (εκτός από το συνταξιοδοτικό) είναι αυτό την πιστωτικής φούσκας που έχουν δημιουργήσει οι μεταχρονολογημένες επιταγές. Το πρόβλημα δυστυχώς είναι μεγαλύτερο από ότι νομίζουμε και το ξεδίπλωμα αυτού θα είναι τρομερά επίπονο.

Αυτοί που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο είναι οι μικρές επιχειρήσεις που βασίζονται στην μεταχρονολογημένη επιταγή για πίστωση αντί του επίσημου τραπεζικού δανεισμού διότι δεν πληρούν τους όρους.

Αποτέλεσμα θα είναι (επειδή ακριβώς δεν πληρούν τους όρους για επίσημο δανεισμό), να πτωχεύσουν όταν και άμα σπάσει η αλυσίδα της φούσκας των μεταχρονολογημένων επιταγών.

Οι κερδισμένοι θα είναι οι μεγάλες εμπορικές αλυσίδες (ΦΡΛΚ, ΣΑΤΟΚ, SPIDER, JUMBO, PRAKTIKER και πολλές άλλες) που έχουν σωστή οργάνωση και μετριάζουν το ρίσκο τους.

Δεν νομίζω ότι μπορούμε να μιλάμε για ανάκαμψη της οικονομίας πριν ξεφουσκώσει η πιστωτική φούσκα των μεταχρονολογημένων επιταγών. Θα πρέπει το σύστημα επιτέλους να καθαρίσει για να μπορεί το τραπεζικό σύστημα να δανείζει έχοντας μια σωστή εικόνα του κινδύνου.

Έτσι όπως είναι τώρα τα πράγματα, κανείς δεν δανείζει κανέναν, διότι όπως στην περίπτωση των τοξικών αποβλήτων στους τραπεζικούς ισολογισμούς, κανείς δεν ξέρει τι έχει ο άλλος και δεν υπάρχει καμία εμπιστοσύνη σε κανέναν.

Ότι δεν κάνει ο νομοθέτης θα το κάνει η αγορά. Μόνο με την εξαέρωση θα μπορεί αυτό το θέμα να κλείσει. Εξαέρωση όμως που μέχρι να τελειώσει, θα είναι φοβερά επίπονη.

Γιώργος Καισάριος